O chelatach

Nawożenie chelatami mikroelementowymi lub nawozami, gdzie składniki pokarmowe występują w formie schelatowanej, jest najbardziej efektywne.

Nazwa chelat pochodzi od greckiego słowa chele oznaczającego ‘kleszcze’ lub ‘szczypce’ kraba. Chelat mikroelementowy powstaje w procesie chemicznym po połączeniu związku chelatującego, liganda, z kationem metalu, np. Fe, Mn, Zn lub Cu. Warto dodać, że możliwe jest też uzyskanie chelatów z makroelementami Ca i Mg. Obrazowo o chelacie można powiedzieć, że pojedyncza cząsteczka metalu jest w nim otoczona przez rozbudowaną cząsteczkę związku chelatującego i uchwycona kilkoma mocnymi wiązaniami chemicznymi, niczym w kleszcze. Związki chelatujące należą do grupy związków kompleksujących, których obecnie znanych jest około 450. Spośród tych związków najbardziej trwałe połączenia z metalami tworzą właśnie związki chelatujące.

Chelaty powstają w procesie chelatacji

Zgodnie z obowiązującą ustawą nawozową, chelatem można nazywać produkt, w którym 80% mikroskładnika jest skompleksowana. Najlepsze są nawozy chelatowe powstałe z połączenia takiej samej ilości cząsteczek metalu i związku chelatującego (chelatyzacja pełna). Jeżeli podczas produkcji nawozu mniej jest związku chelatującego niż metalu, to mamy do czynienia z chelatyzacją częściową. W rezultacie otrzymujemy w nawozie 80% mikroskładnika w formie schelatowanej i 20% w formie nieschelatowanej, np. w formie siarczanów. Nieschelatowana część kationów metalu może po zastosowaniu nawozu w niekorzystnych warunkach (np. wysokie pH) szybko uwstecznić się do formy nieprzyswajalnej dla roślin.
Dlatego warto czytać etykiety produktów. Chelaty produkowane przez ADOB® zawierają składniki schelatowane w 100%, co daje pewność, że nawóz jest bardzo efektywny i że wszystkie składniki pokarmowe w nim zawarte będą dostępne dla roślin.

Nie wszystkie mikroskładniki mogą występować w formie schelatowanej. W przypadku boru i molibdenu nie jest możliwe uzyskanie chelatów. Pierwiastki te nie wytwarzają bowiem odpowiednich wiązań chemicznych, którymi mogłyby połączyć się ze związkiem chelatującym. Dlatego mikroskładniki boru i molibdenu występują w nawozach tylko w formie nieschelatowanej – soli nieorganicznych.

Mechanizm chelatacji z kationem cynku
ikony
Dyrektywa WE 2003/2003

W Unii Europejskiej dyrektywa WE 2003/2003 stanowi, że tylko kilka związków chelatujących jest dopuszczonych do stosowania w rolnictwie. Chelaty tych związków mają wysoką stałą trwałości, a ich pozytywne działanie na rośliny uprawne zostało potwierdzone. Komisja Europejska prowadzi i aktualizuje rejestr czynników chelatujących dla mikroskładników w The Official Journal of the European Union (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej). W tym rejestrze obecnie znajdują się takie czynniki chelatujące jak: EDTA, DTPA, EDDHA, HEEDTA, EDDHMA, EDDCHA, EDDHSA, IDHA i HBED. Czynniki chelatujące IDHA i HBED zostały opracowane i opatentowane przez ADOB®. W skali światowej jesteśmy jedyną firmą produkującą nawozy schelatowane IDHA i 7% chelat Fe HBED.

chelaty
Stała trwałości pK

Jedną z najważniejszych cech charakteryzujących chelaty jest stała trwałości (pK), w potocznym rozumieniu określająca moc chelatu. Stała trwałości dotyczy wszystkich związków kompleksujących, jednak proste związki kompleksujące (np. kwas cytrynowy) tworzą słabe, łatwo rozpadające się kompleksy. Im wyższa stała trwałości chelatu, tym wyższe pH potrafi wytrzymać chelat, nie rozpadając się na związek chelatujący i metal. W praktyce im trudniejsze warunki uprawy, tym bardziej uzasadnionym jest zastosowanie mocniejszego chelatu.

tech20
Biodegradacja

W obecnych czasach coraz większą uwagę zwraca się na kwestie związane z ochroną środowiska. Po zastosowaniu nawozów niektóre substancje mogą zalegać w glebie, ulegając bardzo wolnemu rozkładowi. Zatem pożądany jest szybki rozkład tych substancji w środowisku glebowym – wówczas możemy mówić o biodegradacji. Biodegradacja to rozkład substancji chemicznej poprzez mikroorganizmy wodne i glebowe (bakterie, grzyby) w określonym czasie. Dyrektywa OECD mówi, że produkt jest biodegradowalny, jeżeli zostanie rozłożony w co najmniej 75% w ciągu 28 dni. Obecnie jedynym biodegradowalnym czynnikiem chelatującym stosowanym w rolnictwie jest IDHA.